Από τον Καύκασο και τη Νότια Ευρώπη
Αν και οι Ευρωπαίοι Εβραίοι έχουν μελετηθεί γενετικά όσο λίγες άλλες ανθρώπινες ομάδες, η προέλευσή τους παραμένει ακόμα θολή και αμφισβητούμενη. Μια νέα αμερικανική έρευνα έρχεται να ρίξει πρόσθετο φως στην καταγωγή τους, συμπεραίνοντας ότι το γονιδίωμά τους αποτελεί ένα μωσαϊκό καυκάσιων (κυρίως), νοτιοευρωπαϊκών και σημιτικών στοιχείων. Η νέα μελέτη, στο βαθμό που όντως ισχύει, ενισχύει τη λεγόμενη «Υπόθεση των Χαζάρων» και αναιρεί την έως τώρα κυρίαρχη «Υπόθεση της Ρηνανίας».
Η μελέτη, με επικεφαλής τον γενετιστή δρα Έραν Ελχάικ της Σχολής Δημόσιας Υγείας του πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό γενετικής και εξελικτικής βιολογίας “Genome Biology and Evolution”, ανέλυσε γενετικά 1.287 άτομα, Εβραίους και μη, χωρίς συγγένεια μεταξύ τους.
Η νέα ανάλυση ενισχύει το σενάριο της προέλευσης των Εβραίων της Ευρώπης κυρίως από τον Καύκασο (και συγκεκριμένα από τα νότια της περιοχής της Χαζαρίας), καθώς εντόπισε μια στενή γενετική σχέση ανάμεσα στους Ευρωπαίους Εβραίους και στους σημερινούς πληθυσμούς του Καυκάσου. Η περαιτέρω ανάλυση δείχνει μια πιο πολύπλοκη και πολυεθνική προέλευση με παρουσία γενετικών επιρροών -εκτός από τον Καύκασο- από τη Νότια και (λιγότερο) την Ανατολική Ευρώπη, καθώς και από τη Μέση Ανατολή.
Σύμφωνα με τον Ελχαϊκ, η νέα μελέτη δείχνει ότι κατά βάση οι Εβραίοι της ανατολικής Ευρώπης έχουν ιουδαιο-χαζαριανή καυκάσια καταγωγή. Η ύπαρξη Εβραίων στον Καύκασο και τη Χαζαρία καταγράφηκε ήδη από τους πρώτους αιώνες μετά Χριστό και ενισχύθηκε από τις συνεχείς εμπορικές συναλλαγές κατά μήκος του «Δρόμου του Μεταξιού».
Ακόμα, οι Εβραίοι του Ελληνο-Ρωμαϊκού κόσμου και της Μεσοποταμίας φαίνεται πως συνέρρευσαν σταδιακά στη Χαζαρία και οι μεταναστεύσεις αυτές εντάθηκαν μετά τη μαζική μεταστροφή των Χαζάρων στον Ιουδαϊσμό (9ος αι.), η οποία διήρκεσε περίπου 400 χρόνια, έως την καταστροφική Μογγολική εισβολή στην περιοχή κατά τον 13ο αιώνα. Στη συνέχεια, πολλοί Εβραίοι εγκατέλειψαν τη Χαζαρία για να εγκατασταθούν στην Ανατολική και αργότερα στην Κεντρική Ευρώπη, όπου αναμίχθηκαν επίσης με τους ντόπιους πληθυσμούς.
Σύμφωνα με τον Ελχάικ, παραμένουν πάντως ακόμα αναπάντητα διάφορα ερωτήματα, όπως πόσο σημαντική είναι η συμβολή των Εβραίων του αρχαίου Ιράν στην προέλευση των σημερινών Εβραίων ή από πού ακριβώς προέρχονται οι Εβραίοι της Δυτικής Ευρώπης. Κι ακόμα, τι απέγιναν οι αρχαίοι Εβραίοι της Παλαιστίνης; Η «υπόθεση της Ρηνανίας», που έως τώρα είναι η προτιμώμενη σχετικά με την καταγωγή των σημερινών Ευρωπαίων Εβραίων, υποστηρίζει ότι οι ισραηλιτικές φυλές εγκατέλειψαν την Παλαιστίνη κατά τον 7ο αιώνα μ.Χ. μετά την κατάκτησή της από τους μουσουλμάνους και διεσπάρησαν σε διάφορα μέρη. Στις αρχές του 15ου αιώνα, μια ομάδα περίπου 50.000 Εβραίων έφυγε από τη Γερμανία (την περιοχή του Ρήνου όπου έως τότε ζούσαν) προς Ανατολάς. Στην πορεία και μετά από πολλές ενδογαμίες -και παρά τις εναντίον τους διώξεις, ασθένειες και οικονομικές δυσκολίες- ο ευρωπαϊκός πληθυσμός τους, ιδίως στα ανατολικά της «γηραιάς ηπείρου», έφθασε να αριθμεί περίπου 8 εκατ. κατά τον 20ό αιώνα. Αυτή η υπόθεση θεωρεί ότι οι Ευρωπαίοι Εβραίοι είναι αρκετά όμοιοι γενετικά μεταξύ τους και έχουν προέλευση κυρίως μεσανατολική.
Όμως οι ερευνητές που υποστηρίζουν την εναλλακτική «υπόθεση της Χαζαρίας», όπως ο Έραν Ελχάικ, θεωρούν απίθανο ένα τέτοιο σενάριο ραγδαίας επέκτασης από τη Δύση προς την Ανατολή και επιμένουν για την αντίστροφη πορεία από την Ανατολή προς τη Δύση. Αντιτείνουν ότι οι Χάζαροι (συνομοσπονδία τουρκικών, ιρανικών και μογγολικών φυλών), που ζούσαν στη σημερινή Ρωσία του Καυκάσου, βόρεια της Γεωργίας, μαζί με τους Εβραίους του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου, καθώς της Μεσοποταμίας, αποτέλεσαν τη βάση των Ευρωπαίων Εβραίων. Αυτό σημαίνει, όπως λένε, ότι οι Εβραίοι της Ευρώπης έχουν μεγαλύτερη γενετική ανομοιομορφία μεταξύ τους.