Τα τελευταία πενήντα χρόνια η μεταμόσχευση οργάνων έχει γίνει μια συνήθης πρακτική και πολλές φορές είναι η μόνη δυνατή θεραπεία. Ωστόσο, οι λίστες αναμονής είναι μεγάλες. Σε όλα τα κράτη μέλη είναι εγγεγραμμένοι 60.000 περίπου ασθενείς. Κάθε μέρα 12 από αυτούς χάνουν τη μάχη.
Ελπιδοφόρο μήνυμα ωστόσο αποτελούν για τους πολίτες που έχουν ανάγκη από δωρεά οργάνων, όσον αφορά τη μείωση των περιόδων αναμονής, οι εκθέσεις που ενέκρινε πρόσφατα η Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την υιοθέτηση μέτρων για τη βελτίωση της προμήθειας, της ασφάλειας και της ποιότητας των οργάνων που δωρίζονται για μεταμόσχευση.
Οι δύο εκθέσεις έχουν στόχο την αντιμετώπιση της έλλειψης οργάνων μέσα από ποιοτικά προγράμματα και καλύτερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Δόθηκε έμφαση στο να έχουν οι δωρεές οργάνων ανθρωπιστικό χαρακτήρα, να γίνονται σε εθελοντική βάση, χωρίς αμοιβή, και αυτές που γίνονται εν ζωή να θεωρούνται δευτερεύουσας σημασίας σε σχέση με τις δωρεές που γίνονται μετά θάνατον.
Εθνικά προγράμματα για την εγγύηση της ποιότητας και της ασφάλειας των οργάνων
Καθοριστικό βήμα είναι να οριστούν σε κάθε χώρα οι αρμόδιες αρχές που θα ορίζουν τις προδιαγραφές ποιότητας κι ασφάλειας. Αυτός είναι ο στόχος της πρότασης οδηγίας της Κομισιόν που εξετάστηκε από την κοινοβουλευτική επιτροπή βάσει της έκθεσης Mikolášik (ΕΛΚ, Σλοβακία).
Στην έκθεση αναφέρεται ότι η αρμόδια Αρχή μπορεί να είναι είτε δημόσιος είτε ιδιωτικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός ή ίδρυμα. Σύμφωνα με τον εισηγητή η εκάστοτε Αρχή θα πρέπει να εφαρμόζει ένα εθνικό ποιοτικό πρόγραμμα που να καλύπτει από τη δωρεά μέχρι τη μεταμόσχευση ή τη διάθεση. Τα κράτη – μέλη θα μπορούν να διατηρούν ή να εισάγουν περισσότερα και πιο αυστηρά προστατευτικά μέτρα. Για τη διευκόλυνση της συνεργασίας, η Κομισιόν θα δημιουργήσει ένα δίκτυο υπηρεσιών και θα εγκαθιδρύσει συστήματα διάδοσης πληροφοριών.
Οι Αρχές θα εγκρίνουν τις προμήθειες των οργανισμών δωρεάς και των κέντρων μεταμόσχευσης, θα δημιουργήσουν συστήματα αναφοράς και διαχείρισης, θα συλλέγουν δεδομένα για το αποτέλεσμα της μεταμόσχευσης και θα επιβλέπουν τις ανταλλαγές οργάνων με τα άλλα κράτη μέλη. Η ιχνηλασιμότητα από τον δότη στον ασθενή κι αντιστρόφως θα είναι μέρος του συστήματος, καθώς επίσης και ο χειρισμός των δυσμενών αντιδράσεων, για την προστασία τόσο των δωρητών όσο και των ασθενών. Τέθηκε επίσης το ζήτημα σχετικά με την εμπιστευτικότητα των προσωπικών δεδομένων του ασθενών.
Καταπολέμηση της εμπορίας οργάνων και ζωντανών δωρητών
Οι δωρεές ανθρωπίνων οργάνων πρέπει να είναι “ανθρωπιστικού χαρακτήρα, σε εθελοντική βάση και χωρίς αμοιβή”, σημειώνει η κοινοβουλευτική επιτροπή, αλλά η αρχή της μη πληρωμής των οργάνων δεν θα πρέπει να εμποδίζει τους εν ζωή δωρητές να λαμβάνουν αποζημίωση. Η αποζημίωση αυτή όμως πρέπει να περιορίζεται αυστηρά στη δαπάνη και τη δύσκολη διαδικασία στην οποία υπόκειται ο δωρητής. Η επιτροπή προσθέτει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν οικονομικά κίνητρα ή οφέλη για έναν υποψήφιο δωρητή. Τα κράτη μέλη πρέπει συνεπώς να απαγορεύσουν τη διαφήμιση οποιασδήποτε ανάγκης ή διαθεσιμότητας ανθρωπίνων οργάνων με απώτερο σκοπό το οικονομικό κέρδος.
Ένα άλλο επίμαχο σημείο ήταν το καθεστώς των ζωντανών δωρητών. Οι ευρωβουλευτές αποφάσισαν ότι “οι προσφορές οργάνων από ζωντανούς δότες θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν δευτερεύουσας σημασίας σε σχέση με τις δωρεές μετά θάνατον και θα πρέπει να εξυπηρετούν μόνο έσχατες περιπτώσεις και όταν δεν υπάρχει άλλη ενδεδειγμένη εναλλακτική λύση. Οι δωρεές από ζωντανούς δότες θα πρέπει κατ’ αρχήν να περιορίζονται μεταξύ στενών συγγενών και συζύγων.
Σχέδιο Δράσης για τη δωρεά και μεταμόσχευση οργάνων (2009- 2015)
Στην έκθεση πρωτοβουλίας του ισπανού σοσιαλιστή Perello Rodriguez, οι ευρωβουλευτές χαιρέτισαν το σχέδιο δράσης της Κομισιόν για τη δωρεά οργάνων. Τονίστηκε ότι η ανταλλαγή πληροφοριών και καλών πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών θα βοηθήσει τις χώρες με χαμηλή διαθεσιμότητα να αυξήσουν τη δωρεά οργάνων και ότι ο διορισμός συντονιστών στις διαδικασίες αποτελεί καθοριστικό βήμα για τον εντοπισμό των δωρητών.
Οι ευρωβουλευτές τόνισαν τέλος με ιδιαίτερη έμφαση ότι τα κράτη μέλη πρέπει να εξετάσουν την εφαρμογή μεθόδων με τις οποίες θα δίδεται στους πολίτες η ευκαιρία να γραφτούν σε μια λίστα δωρητών, π.χ. όταν θα κάνουν αίτηση για την έκδοση διαβατηρίου ή άδειας οδήγησης. Προτείνουν επίσης και να εξεταστεί η εφαρμογή ενός συστήματος εγγραφής σε εθνικούς ή ευρωπαϊκούς καταλόγους δωρητών μέσω του Διαδικτύου. Τέλος, ζητείται από τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν στις αστυνομικές ταυτότητες ή τις άδειες οδήγησης ένδειξη σχετική με το ότι ο κάτοχος δέχεται να γίνει δωρητής οργάνων.
